گفتار درمانی یکی از اصلیترین شاخههای علوم توانبخشی است که با هدف ارتقای مهارتهای گفتاری، زبانی و ارتباطی افراد در هر سن انجام میشود. بسیاری از کودکان و حتی بزرگسالان ممکن است به دلایل مختلفی مانند **تاخیر گفتار**، **اختلالات زبانی**، **اختلالات تلفظی**، **مشکلات بلع** یا **مشکلات ارتباط اجتماعی** نیازمند گفتار درمانی باشند. در سالهای اخیر، اهمیت این حوزه بهدلیل افزایش آگاهی والدین، نقش کلیدی گفتار درمانی در بهبود مهارتهای ارتباطی و تاثیر آن بر کیفیت زندگی بیشتر از گذشته شناخته شده است.
گفتار درمانی چیست؟
**گفتار درمانی** یک فرایند درمانی مبتنی بر ارزیابی، تشخیص و درمان اختلالات گفتار و زبان است. متخصص این حوزه یعنی **گفتاردرمانگر** با استفاده از تکنیکها، تمرینها و برنامههای درمانی، مهارتهای گفتاری و ارتباطی کودک یا بزرگسال را بهبود میدهد. این رشته طیف وسیعی از مشکلات مانند مشکلات در تلفظ، تاخیر زبانی، لکنت، اختلالات صوت، مشکلات شناختی–ارتباطی و بلع را در بر میگیرد.
واژههای مترادف رایج برای گفتار درمانی عبارتاند از: **توانبخشی گفتار، درمان گفتار، کاردرمانی گفتار محور، مداخله زبانی، درمان مشکلات گفتاری**. ـ
چه کسانی به گفتار درمانی نیاز دارند؟
گفتار درمانی تنها برای کودکانی که دیر حرف میزنند نیست. بلکه طیف وسیعی از افراد در هر سن ممکن است به این خدمات نیاز داشته باشند. مهمترین موارد شامل:
- کودکانی که دچار تاخیر در گفتار هستند.
- کودکانی با اوتیسم و مشکلات ارتباطی
- افراد دارای لکنت زبان
- کودکان با اختلالات تلفظی (مثل جایگزینی حروف)
- کودکانی با کمشنوایی که در مهارتهای گفتاری مشکل دارند.
- افرادی پس از سکته مغزی یا آسیب مغزی
- افراد با مشکلات بلع یا تغذیه
هر کدام از این شرایط ممکن است نیازمند برنامه درمانی خاصی باشد که توسط یک گفتاردرمانگر طراحی میشود.
علائم هشداردهندهای که نشان میدهد کودک نیاز به گفتاردرمانی دارد
برای تشخیص مشکل گفتاری، والدین باید نشانهها را بشناسند. برخی علائم مهم شامل:
1. تاخیر در گفتار
* کودک در ۱۲ ماهگی کلمات ساده ندارد
* در ۲ سالگی جملهسازی ندارد
* در ۳ سالگی حرفهای کودک قابل فهم نیست
2. مشکلات تلفظ
* کودک برخی صداها را جایگزین میکند (مثلاً بجای “س” میگوید “ث”)
* صدای حروف را حذف میکند
3. مشکلات ارتباطی
* تماس چشمی کم
* ناتوانی در پاسخ به نام
بازی نمادین ضعیف
4. لکنت
* تکرار صداها
* کشیدهگویی
* گیر افتادن در شروع کلمات
5. مشکلات صوت
* صدای گرفته
* خشن بودن صدا
اگر کودک شما هرکدام از این علائم را دارد، مراجعه به یک متخصص گفتار درمانی ضروری است.
علل بروز مشکلات گفتاری
مشکلات گفتاری میتوانند از دلایل مختلفی ناشی شوند:
* ژنتیک و وراثت
* کمشنوایی
* اوتیسم
* مشکلات عصبی–رشدی
* آسیب مغزی
* محیط خانوادگی محروم از گفتوگو
* دو یا چندزبانه بودن بدون مدیریت صحیح
گفتاردرمانگر با ارزیابی دقیق، علت اصلی مشکل را مشخص میکند و برنامه درمانی متناسب ارائه میدهد.
